GOSPODARSTVO HRVATSKE, 2016

Kvalitativne značajke

• Opći karakter knjige: stručna, udžbenik

Cijena: 199,00 kn 

Sadržaj
Predgovor................................................................................... xvii
1 Ekonomski razvoj i gospodarske krize
Ivo Družić, Josip Tica i Vladimir Arčabić ................................ 1
Ciljevi poglavlja ....................................................................... 1
Kratki sadržaj poglavlja .......................................................... 1
Uvodni dio .............................................................................. 2
1.1 BDP kao pokazatelj gospodarske uspješnosti.......... 3
1.1.1 Tri definicije BDP-a ................................................. 3
1.1.2 Osnovni pojmovi za praćenje BDP-a ..................... 6
1.1.2.1 Nominalni i realni BDP ................................... 6
1.1.2.2 Stope rasta .................................................. 8
1.2 Ekonomski razvoj u Hrvatskoj ..................................... 10
1.2.1 Relativna razvijenost Hrvatske ............................... 12
1.2.2 Povijesni pregled razvojnog jaza Republike
Hrvatske ................................................................. 15
1.2.3 Klasični čimbenici rasta u Hrvatskoj ...................... 17
1.3 Gospodarske krize u Hrvatskoj ................................... 22
1.3.1 Tri krize i stilizirane činjenice .................................. 22
1.3.2 Struktura BDP-a i poslovni ciklusi.......................... 30
Sažetak poglavlja .................................................................. 36
Ključni pojmovi ....................................................................... 38
Pitanja za raspravu ................................................................. 38
Popis literature........................................................................ 39
2 Sektorska struktura gospodarstva Hrvatske
Tomislav Gelo i Marko Družić ................................................. 41
Ciljevi poglavlja ....................................................................... 41
Kratki sažetak poglavlja ......................................................... 41
Uvodni dio .............................................................................. 42
2.1 Nacionalna klasifikacija djelatnosti ............................ 42
2.2 Izračun bruto domaćeg proizvoda .............................. 47
2.2.1 Rashodna metoda ................................................. 48
2.2.2 Dohodovna metoda ............................................... 51
2.2.3 Proizvodna metoda ............................................... 53
Sadržaj
2.3 Input-output tablica ...................................................... 58
2.3.1 Definicija osnovnih pojmova .................................. 58
2.3.2 Input-output tablica hrvatskoga gospodarstva...... 60
2.3.3 Input-output analiza ............................................... 64
2.3.4 Input-output analiza na input-output tablici
Hrvatske ................................................................. 66
2.4 Sektorska struktura BDP-a.......................................... 68
2.5 Sektorska izloženost međunarodnome tržištu.......... 71
2.5.1 Osnovni sektori ...................................................... 71
2.5.2 Struktura gospodarstva po sektorima ................... 72
2.6 Produktivnost ................................................................ 74
2.6.1 Parcijalne mjere produktivnosti .............................. 75
2.6.2 Ukupna faktorska produktivnost............................ 77
Sažetak poglavlja ................................................................... 81
Ključni pojmovi ....................................................................... 83
Pitanja za raspravu ................................................................ 83
Popis literature........................................................................ 84
3 Ekonomski odnosi s inozemstvom
Vladimir Arčabić, Tomislav Globan i Lucija Rogić Dumančić.. 87
Ciljevi poglavlja ....................................................................... 87
Kratki sažetak poglavlja.......................................................... 87
Uvodni dio .............................................................................. 88
3.1 Otvorenost hrvatskoga gospodarstva........................ 89
3.1.1 Malo otvoreno gospodarstvo ................................. 89
3.1.2 Izloženost gospodarstva inozemnim šokovima ..... 91
3.1.3 Platna bilanca ......................................................... 94
3.1.4 Otvorenost hrvatskoga gospodarstva i tranzicijski
model rasta ............................................................ 97
3.2 Tekući račun platne bilance......................................... 101
3.2.1 Struktura tekućeg računa platne bilance ............... 101
3.2.2 Vanjskotrgovinska bilanca ...................................... 105
3.2.3 Tekući račun platne bilance i ekonomska
aktivnost ................................................................. 108
3.3 Financijski račun platne bilance Republike Hrvatske .. 110
3.3.1 Struktura financijskoga računa .............................. 110
Sadržaj
3.3.1.1 Izravna ulaganja ............................................ 111
3.3.1.2 Portfeljna ulaganja......................................... 112
3.3.1.3 Ostala ulaganja ............................................. 112
3.3.1.4 Financijski derivati ......................................... 112
3.3.1.5 Alternativan pogled na strukturu tokova
kapitala......................................................... 113
3.3.2 Ponuda i potražnja za inozemnim kapitalom ......... 113
3.3.2.1 Faktori ponude kapitala ................................. 114
3.3.2.2 Faktori potražnje za kapitalom........................ 115
3.3.3 Međunarodni tokovi kapitala i Hrvatska ................. 115
3.3.3.1 Dinamika tokova kapitala u Hrvatskoj.............. 115
3.3.3.2 Struktura priljeva kapitala u Hrvatsku.............. 117
3.3.3.3 Ekonomske posljedice priljeva inozemnoga
kapitala......................................................... 119
Sažetak poglavlja ................................................................... 122
Ključni pojmovi ....................................................................... 124
Pitanja za raspravu ................................................................. 124
Popis literature........................................................................ 125
4 Konkurentnost hrvatskoga gospodarstva
Željko Bogdan i Lucija Rogić Dumančić ............................. 127
Ciljevi poglavlja ....................................................................... 127
Kratki sažetak poglavlja ......................................................... 127
Uvodni dio .............................................................................. 128
4.1 Definicija konkurentnosti ............................................. 128
4.2 Analiza konkurentnosti hrvatskoga izvoza ................ 131
4.2.1 Značajke hrvatskoga izvoza ................................... 131
4.2.2 Cjenovna i necjenovna konkurentnost
hrvatskoga robnog izvoza ...................................... 136
4.3 Indikatori konkurentnosti............................................. 141
4.3.1 Indeks globalne konkurentnosti Svjetskog
ekonomskog foruma .............................................. 143
4.3.2 Indeks lakoće poslovanja ...................................... 148
4.3.3 Indeks globalne konkurentnosti Instituta za
razvoj managementa.............................................. 152
4.3.4 HUP Skor ............................................................... 157
Sadržaj
Sažetak poglavlja ................................................................... 160
Ključni pojmovi ....................................................................... 162
Pitanja za raspravu ................................................................. 162
Popis literature........................................................................ 163
5 Starenje stanovništva, migracije i mirovinski sustav
Ivo Družić, Marija Beg i Irena Raguž Krištić............................ 165
Ciljevi poglavlja .................................................................... 165
Kratki sažetak poglavlja.......................................................... 165
Uvodni dio .............................................................................. 166
5.1 Osnovne odrednice populacijskih gibanja................. 166
5.1.1 Prirodno kretanje stanovništva .............................. 169
5.1.2 Migracijska kretanja stanovništva tijekom
20. stoljeća u Republici Hrvatskoj .......................... 175
5.1.3 Demografska tranzicija u Hrvatskoj ....................... 178
5.2 Struktura hrvatskog stanovništva............................... 179
5.2.1 Dobno-spolna struktura stanovništva .................... 179
5.2.2 Struktura stanovništva prema ekonomskoj
aktivnosti ............................................................... 184
5.2.3 Struktura stanovništva prema obrazovanju,
nacionalnoj i vjerskoj pripadnosti ........................... 186
5.3 Ekonomske posljedice demografskih promjena
stanovništva .................................................................. 187
5.3.1 Utjecaj demografskog starenja stanovništva
na tržište rada ....................................................... 187
5.3.2 Utjecaj starenja stanovništva na potrošnju
i štednju .................................................................. 189
5.3.3 Utjecaj demografskih promjena na mirovinski
sustav ..................................................................... 190
Sažetak poglavlja ................................................................... 196
Ključni pojmovi ....................................................................... 198
Pitanja za raspravu ................................................................. 198
Popis literature..................................................................... 199
Sadržaj6 Tržište rada
Alka Obadić ............................................................................ 203
Ciljevi poglavlja ....................................................................... 203
Kratki sažetak poglavlja.......................................................... 203
Uvodni dio .............................................................................. 204
6.1 Osnovni pojmovi na tržištu rada.................................. 204
6.1.1 Definicije osnovnih pojmova .................................. 205
6.1.2 Metode prikupljanja podataka i obuhvat ................ 207
6.1.2.1 Prikupljanje registriranih podataka .................. 207
6.1.2.2 Prikupljanje podataka putem Ankete o radnoj
snazi............................................................. 209
6.1.2.3 Metodološke značajke zbog kojih se
međusobno razlikuju podaci........................... 209
6.1.3 Uzroci i vrste nezaposlenosti ................................. 211
6.1.3.1 Prikrivena ili skrivena nezaposlenost ............... 212
6.1.3.2 Sezonska nezaposlenost ............................... 212
6.1.3.3 Frikcijska nezaposlenost ................................ 213
6.1.3.4 Ciklička nezaposlenost .................................. 214
6.1.3.5 Strukturna nezaposlenost .............................. 214
6.2 Pokazatelji tržišta rada i međunarodne usporedbe.. 215
6.2.1 Povijesna i komparativna analiza razine
zaposlenosti ........................................................... 216
6.2.2 Povijesna i poredbena analiza stope
nezaposlenosti u RH .............................................. 220
6.2.3 Plaće i produktivnost rada ..................................... 227
6.3 Neusklađenost tržišta rada Hrvatske ......................... 233
6.4 Institucije i politike na tržištu rada.............................. 236
6.4.1 Uloga institucija na tržištu rada .............................. 237
6.4.2 Uloga sindikata ...................................................... 238
6.4.3 Aktivne i pasivne politike zapošljavanja ................. 239
Sažetak poglavlja ................................................................... 242
Ključni pojmovi ....................................................................... 243
Pitanja za raspravu ................................................................. 243
Popis literature........................................................................ 244

Sadržaj
7 Monetarna politika
Josip Tica, Ozana Nadoveza i Tomislav Globan..................... 247
Ciljevi poglavlja ....................................................................... 247
Kratki sažetak poglavlja.......................................................... 247
Uvodni dio .............................................................................. 248
7.1 Nositelji i ciljevi monetarne politike ............................ 249
7.1.1 Uloga središnje banke............................................ 249
7.1.2 Ciljevi središnje banke ............................................ 250
7.2 Nominalna sidra i instrumenti monetarne politike.... 252
7.2.1 Sidro nominalnog deviznog tečaja ......................... 253
7.2.2 Sidro nominalne kamatne stope ............................ 259
7.2.3 Sidro nominalne novčane mase ............................. 261
7.3 Efikasnost instrumenata monetarne politike i
transmisijski mehanizmi u Hrvatskoj.......................... 261
7.3.1 Učinci monetarne politike na gospodarsku
aktivnost i inflaciju .................................................. 262
7.3.1.1 Devizni tečaj.................................................. 262
7.3.1.2 Kamatna stopa.............................................. 263
7.3.1.3 Novčana masa .............................................. 263
7.3.2 Uloga monetarne politike u ublažavanju poslovnih
ciklusa .................................................................... 264
7.4 Monetarna politika u uvjetima visoke eurizacije ....... 265
7.4.1 Uzroci visoke eurizacije .......................................... 266
7.4.2 Posljedice visoke eurizacije na vođenje
monetarne politike.................................................. 268
7.4.3 Rasprava o deprecijaciji kune ................................ 270
7.5 Hrvatska na putu u eurozonu....................................... 273
7.5.1 Maastrichtski kriteriji ............................................. 273
7.5.1.1 Inflacija......................................................... 273
7.5.1.2 Dugoročne nominalne kamatne stope............. 274
7.5.1.3 Članstvo u Europskom tečajnom mehanizmu .. 275
7.5.1.4 Dva fiskalna kriterija....................................... 276
7.5.2 Koristi i troškovi ulaska u eurozonu....................... 277
7.5.2.1 Koristi članstva u Europskoj monetarnoj uniji ... 277
7.5.2.2 Troškovi članstva u Europskoj monetarnoj uniji.. 278
Sadržaj

7.5.2.3 Hrvatska i kriteriji optimalnog valutnog
područja ....................................................... 279
Sažetak poglavlja ................................................................... 281
Ključni pojmovi ....................................................................... 283
Pitanja za raspravu ................................................................. 283
Popis literature........................................................................ 284
8 Fiskalna politika
Alka Obadić i Ozana Nadoveza .............................................. 287
Ciljevi poglavlja ....................................................................... 287
Kratki sažetak poglavlja.......................................................... 287
Uvodni dio .............................................................................. 288
8.1 Fiskalna politika............................................................. 289
8.1.1 Funkcije i instrumenti fiskalne politike .................... 291
8.1.2 Učinci fiskalne politike i njezina ograničenja .......... 295
8.2 Proračunski deficit, javni dug i definicija fiskalnih
pravila ............................................................................. 296
8.2.1 Proračunski deficit ................................................. 296
8.2.2 Javni dug ................................................................ 297
8.2.3 Fiskalna pravila u Europskoj uniji ........................... 298
8.3 Fiskalna politika Republike Hrvatske.......................... 302
8.3.1 Fiskalna politika od osamostaljenja do 1998.
godine .................................................................... 304
8.3.2 Fiskalna politika od 1999. do 2014. godine ............ 306
8.3.3 Struktura proračunskih prihoda i rashoda ............. 309
8.4 Provedba fiskalnih pravila u europskome okruženju.. 313
8.4.1 Fiskalni kriteriji ........................................................ 313
8.4.2 Stanje, visina i struktura javnoga duga
u Republici Hrvatskoj ............................................. 316
8.4.3 Održivost javnoga duga ......................................... 318
Sažetak poglavlja ................................................................... 321
Ključni pojmovi ....................................................................... 322
Pitanja za raspravu ................................................................. 322
Popis literature........................................................................ 323
Dodatak poglavlju ................................................................... 325
Sadržaj
9 Regionalni razvoj i fiskalna decentralizacija
Vladimir Čavrak, Ana Andabaka i Tomislav Sekur ................. 327
Ciljevi poglavlja ...................................................................... 327
Kratki sažetak poglavlja......................................................... 327
Uvodni dio ............................................................................. 328
9.1 Regija, regionalna ekonomika i regionalni
ekonomski razvoj........................................................ 329
9.1.1 Teorije međuregionalne konvergencije .............. 331
9.1.1.1 Neoklasične teorije trgovine i rasta ............. 331
9.1.1.2 Teorija izvozne baze .................................. 332
9.1.2 Teorije međuregionalne divergencije ................. 332
9.1.2.1 Teorija kumulativne uzročnosti ................... 333
9.1.2.2 Teorija pola rasta....................................... 333
9.1.3 Nove teorije rasta - endogena teorija rasta
i nova ekonomska geografija ............................. 334
9.2 Regionalizacija i regionalni razvoj Hrvatske ........... 335
9.3 Regionalna politika EU............................................... 339
9.4 Lokalne jedinice i decentralizacija ........................... 349
9.4.1 Raspodjela javnih funkcija i prihoda između
središnje i lokalnih vlasti .................................... 350
9.4.2 Lokalni proračuni ............................................... 357
9.4.3 Pokazatelji fiskalne decentralizacije................... 359
Sažetak poglavlja .................................................................. 361
Ključni pojmovi ...................................................................... 362
Pitanja za raspravu ................................................................ 362
Popis literature....................................................................... 363
10 Gospodarsko značenje industrije
Zoran Kovačević, Marija Beg i Tomislav Sekur...................... 367
Ciljevi poglavlja ...................................................................... 367
Kratki sažetak poglavlja......................................................... 367
Uvodni dio ............................................................................. 368
10.1 Uloga industrije u gospodarskome razvoju............. 368
10.1.1 Pojmovno određenje industrije .......................... 368
10.1.2 Osnovne značajke procesa industrijalizacije ..... 370
10.1.3 Industrija i ekonomski rast ................................. 372
Sadržaj

10.1.4 Teorijske postavke koncepta
deindustrijalizacije .............................................. 374
10.2 Specifičnosti razvoja hrvatske industrije ................ 375
10.2.1 Analiza kretanja industrijske proizvodnje ........... 377
10.2.2 Analiza kretanja zaposlenosti u industriji .......... 379
10.3 Stanje i perspektive hrvatske prerađivačke
industrije...................................................................... 382
10.3.1 Značaj prerađivačke industrije u Hrvatskoj ........ 382
10.3.2 Klasteri kao oblik povećanja konkurentnosti ..... 388
10.4 Industrijska politika.................................................... 391
Sažetak poglavlja .................................................................. 395
Ključni pojmovi ...................................................................... 397
Pitanja za raspravu ................................................................ 397
Popis literature....................................................................... 398
11 Gospodarsko značenje turizma
Ivo Družić i Ana Andabaka..................................................... 401
Ciljevi poglavlja ...................................................................... 401
Kratki sažetak poglavlja......................................................... 401
Uvodni dio ............................................................................. 402
11.1 Razvojni čimbenici hrvatske turističke
industrije ..................................................................... 403
11.1.1 Hrvatska turistička ponuda kao rezultat
proizvodnog kapitala turističke industrije .......... 404
11.1.2 Elementi potražnje za hrvatskim turističkim
proizvodom ........................................................ 410
11.2 Utjecaj turizma na ukupnu gospodarsku
aktivnost........................................................................... 416
11.3 Konkurentska sposobnost i ograničenja razvoja
hrvatskoga turizma..................................................... 421
Sažetak poglavlja .................................................................. 428
Ključni pojmovi ...................................................................... 429
Pitanja za raspravu ................................................................ 429
Popis literature....................................................................... 430
Sadržaj
12 Obrazovanje i znanost
Vinko Barić i Šime Smolić ..................................................... 433
Ciljevi poglavlja ...................................................................... 433
Kratki sažetak poglavlja......................................................... 433
Uvodni dio ............................................................................. 434
12.1 Temeljne ekonomske odrednice u sustavu
obrazovanja................................................................. 435
12.1.1 Obrazovanje, znanje i ljudski kapital
– interaktivne veze u procesu gospodarskoga
razvoja ............................................................... 436
12.1.2 Obrazovanje kao trošak i kao investicija ............ 439
12.1.3 Sustav i modeli financiranja obrazovanja .......... 440
12.1.4 Pravednost i efikasnost u financiranju ..............
obrazovanja........................................................ 441
12.1.5 Ulaganje u obrazovanje - rentabilnost ulaganja
u obrazovanje..................................................... 445
12.1.6 Rentabilnost ulaganja u obrazovanje sa
stajališta pojedinca i društva ............................. 447
12.2 Obrazovni sustav Hrvatske........................................ 449
12.2.1 Struktura obrazovnoga sustava Hrvatske.......... 450
12.2.2 Financiranje obrazovanja u Hrvatskoj ................ 453
12.2.3 Financiranje sveučilišta i studentskoga
standarda u Hrvatskoj........................................ 458
12.2.4 Obrazovni profil nezaposlenih u Hrvatskoj ........ 461
12.3 Ulaganje u znanost i istraživanje i razvoj................. 463
12.3.1 Ulaganje u znanost ............................................ 463
12.3.2 Ulaganje u istraživanje i razvoj ........................... 465
Sažetak poglavlja .................................................................. 467
Ključni pojmovi ...................................................................... 468
Pitanja za raspravu ................................................................ 468
Popis literature....................................................................... 469
Sadržaj
13 Zdravstveni sustav
Šime Smolić .......................................................................... 471
Ciljevi poglavlja ...................................................................... 471
Kratki sažetak poglavlja......................................................... 471
Uvodni dio ............................................................................. 472
13.1 Ekonomska obilježja zdravstva................................. 474
13.1.1 Ekonomski ciljevi zdravstvene zaštite ................ 474
13.1.2 Specifična obilježja zdravstvene zaštite
i zdravstvenih usluga ......................................... 476
13.1.3 Zdravstveno osiguranje kao odrednica
zdravstvenoga sustava ...................................... 478
13.2 Strukturna obilježja zdravstvenoga sustava
Hrvatske....................................................................... 479
13.2.1 Obilježja zdravstvenoga sustava Hrvatske
nakon 1991. godine ............................................ 479
13.2.2 Organizacija i upravljanje zdravstvenim
sustavom............................................................ 482
13.2.3 Razine i korištenje zdravstvene zaštite .............. 483
13.2.4 Resursi zdravstvenoga sustava ......................... 485
13.3 Financiranje i ishodi zdravstvenoga sustava
Hrvatske....................................................................... 488
13.3.1 Financijski aspekti zdravstvenoga sustava ........ 488
13.3.2 Pokazatelji zdravstvenoga stanja populacije ..... 496
13.4 Problemi i izazovi zdravstvenoga sustava
Hrvatske....................................................................... 500
Sažetak poglavlja .................................................................. 504
Ključni pojmovi ...................................................................... 505
Pitanja za raspravu ................................................................ 505
Popis literature....................................................................... 506
Rječnik ključnih pojmova ......................................................... 509
Kazalo pojmova......................................................................... 517
Popis grafikona ......................................................................... 521
Popis okvira............................................................................... 525
Popis slika.................................................................................. 526
Popis tablica .............................................................................. 527

Iz Predgovora:
Ovaj udžbenik zajednički je napor skupine od 18 znanstvenika koji su glavninu svojega dosadašnjeg znanstvenoga opusa posvetili istraživanju specifičnih
aspekata hrvatskoga gospodarstva. Osnovna misao vodilja prilikom izrade
udžbenika bio je pokušaj da se odabirom najvažnijih tema, organizacijom
poglavlja, stilom pisanja i didaktikom studentima olakša studiranje složene
i zahtjevne građe koju pokriva nastavni plan kolegija Gospodarstvo Hrvatske.
Konceptualne osnove ove knjige temelje se na ekstenzivnoj znanstvenoj literaturi i istraživanjima koja su usmjerena na istraživanja značajki, mehanizama i strukture hrvatskoga gospodarstva. Navedena literatura pruža vrijedan uvid u makroekonomske značajke kao što su rast , zaposlenost , javni dug ,
konkurentnost i sektorska struktura, ali isto tako i mikroekonomske značajke
u kontekstu specifičnih sektora kao što su industrija , turizam , obrazovanje i
zdravstvo.
Cijeli udžbenik obiluje ilustracijama osnovne ekonomske teorije pomoću dostupne empirijske građe kako bi studenti bili u mogućnosti povezati i kontekstualizirati dosadašnja teorijska saznanja iz drugih kolegija na primjeru
hrvatskoga gospodarstva. Ideja vodilja je bila uputiti studente u složenost
ekonomskih zakonitosti, mehanizama i složenost međuovisnosti ekonomskih
varijabli, kako bi onda mogli samokritički propitkivati i prosuđivati aktualna
ekonomska zbivanja.
Iako se radi u prvome redu o sveučilišnome udžbeniku, koji je prije svega
namijenjen studentima ekonomskih fakulteta, knjiga je obuhvatom namijenjena i široj čitateljskoj javnosti zainteresiranoj za ekonomske probleme nacionalnoga gospodarstva. Vjerujemo da će knjiga izazvati pozitivan znanstveno-stručni interes čitatelja.
Urednici, ali i autori svjesni su kako je svaka inačica udžbenika za Gospodarstvo Hrvatske ujedno i jedna vrsta eksperimenta koji tek primjenom u nastavnome procesu može ponuditi odgovor na pitanje u kojoj mjeri su obrađena sva
relevantna područja. Urednici su u komunikaciji s autorima tijekom inicijalne
faze stvaranja udžbenika identificirali 689 relevantnih tema koje su se u prvoj
fazi mogle podijeliti u 52 potencijalna poglavlja.
Imajući u vidu okvire kolegija zadane nastavnim planom i programom, brojem ECTS bodova i satnicom, urednici su u suradnji s autorima kroz nekoliko
iteracija sveli cjelokupan sadržaj predmeta u 13 okvirnih poglavlja. Prioritet
smo dali tradicionalnim naslovima i temama prisutnima u dosadašnjim udž-
benicima iz Gospodarstva Hrvatske, ali smo ipak sadržaj donekle inovirali
tako da je tema konkurentnosti dobila zasebno poglavlje, ekonomski odnosi
s inozemstvom su nakon 13 godina vraćeni u udžbenik kao zasebno poglav
lje. Također, po prvi puta se kao zasebno poglavlje pojavila analiza sektorske
strukture gospodarstva. Navedeno poglavlje usko je vezano uz objavljivanje
input/output tablica i u tome kontekstu su urednici, ali i autori udžbenika
smatrali kako je tako važan događaj u razvoju službene statistike u Republici Hrvatskoj nužno popratiti dijelom knjige pomoću kojega studenti mogu
kontekstualizirati i uporabiti dostupne podatke. Novina ovoga udžbenika su
i specifični primjeri „iz prakse“, smješteni u zasebne „okvire“ u pojedinome
poglavlju, koji možda ponekada vrlo složen i teorijski zamoran dio teksta
čine posebno zanimljivim i intrigantnim. Istodobno smo zbog ograničenosti
fonda sati nastave, izostavili neke tematske cjeline koje su bile zastupljene u
ranijim udžbenicima, kao što su proizvodni kapital i obilježja razvoja nekih
ključnih gospodarskih djelatnosti (trgovina, poljoprivreda i energetika). Obzirom da udžbenici iz Gospodarstva Hrvatske odnosno točnije, iz nacionalne
ekonomije, nikada nemaju pretenzije biti sveobuhvatni zbog širine i složenosti materije koja se izučava koristeći pri tome različite pristupe, svakomu
nastavniku je tako ostavljena sloboda da za dio odabranih tematskih cjelina
koriste dopunsku literaturu.
Udžbenik je podijeljen u 13 poglavlja. Prva četiri poglavlja predstavljaju svojevrsnu cjelinu unutar koje su kroz tri dimenzije analizirane osnovne značajke hrvatskoga gospodarstva. Prvo poglavlje analizira relativnu razvijenost i
čimbenike rasta u hrvatskome gospodarstvu te donosi uvid u osnovna obilježja, ciklusa i recesija u Hrvatskoj. Drugo poglavlje središte analize stavlja
na sektorsku strukturu gospodarstva, međusektorske povezanosti unutar
gospodarstva, analizu input-output tablica i ključne razlike između sektora
međunarodno utrživih i neutrživih roba i usluga. Treće poglavlje analizira
ekonomske odnose s inozemstvom kroz analizu platne bilance i ekonomskih
posebnosti male otvorene ekonomije, dok se četvrto poglavlje nadovezuje
analizom konkurentnosti hrvatskoga gospodarstva.
Nakon toga slijedi dio udžbenika temeljen na analizi ljudskih potencijala, trži-
šta rada i zaposlenosti u keynesijanskome smislu. Tako peto poglavlje analizira kretanje stanovništva, njegovu strukturu, starenje i implikacije dosadašnjih
trendova na održivost mirovinskoga sustava . Šesto poglavlje se nadovezuje
na analizu strukture stanovništva i nudi uvid u osnovne makroekonomske
agregate tržišta rada u Hrvatskoj, kao što su zaposlenost, nezaposlenost , produktivnost , realne plaće i politike zapošljavanja . Sedmo poglavlje donosi uvid
u monetarnu politiku u Hrvatskoj i posebnosti Hrvatske kao male otvorene
ekonomije s visokim stupnjem eurizacije . Osmo poglavlje donosi analizu fiskalne politike u Hrvatskoj u kontekstu Maastrichta, procedure prekomjernoga deficita, ali isto tako i temeljne keynesijanske zadaće anticikličnoga djelovanja u makroekonomskoj politici. Nakon analize stanovništva, tržišta rada i
makroekonomskih politika slijedi poglavlje o regionalnome razvoju u kojemu
su analizirani osnovni teorijski postulati regionalne ekonomike sa središtem
na europsku regionalnu politiku, NUTS 2 regije i lokalne javne financije odnosno fiskalnu decentralizaciju .
Posljednji dio udžbenika usmjerava se na četiri zasebna sektora hrvatskoga
gospodarstva koja smo izdvojili zbog njihove posebnosti i značaja za hrvatsko gospodarstvo. U desetome poglavlju analiziran je značaj industrijskoga
sektora u gospodarstvu s posebnim osvrtom na dugoročnu analizu vremenskih serija te problema relativne i apsolutne deindustrijalizacije . Nakon toga,
u jedanaestome poglavlju analiziraju se glavne odrednice turističkoga sektora gospodarstva, kao i značaj sektora na funkcioniranje cjelokupnoga gospodarstva u kontekstu platne bilance i tržišta rada. Industrija i turizam kao
dva najvažnija dijela sektora međunarodno razmjenjivih roba i usluga u biti
predstavljaju i najvažniji dio gospodarstva kojime hrvatska konkurira na globalnome tržištu te je stoga i njihova analiza od iznimnoga značaja za razumijevanje cijeloga niza problema koji su analizirani u prethodnim poglavljima.
Od konkurentnosti, preko vanjskoga duga, platne bilance, pa sve do preno-
šenja lokalnih i globalnih gospodarskih poremećaja kroz različite sektore u
input-output analizi .
Posljednja dva poglavlja usredotočena su na javni sektor odnosno na sektor
obrazovanja , znanosti i sektor zdravstva. Navedena dva sektora od iznimnoga
su značaja za funkcioniranje gospodarstva kako u smislu zapošljivosti i akumulacije ljudskoga kapitala (obrazovanost i zdravlje ), preko ukupne faktorske
produktivnosti (znanost), pa sve do problema vezanih uz problematiku ekonomskih nejednakosti , socijalne mobilnosti odnosno pristupa i priuštivosti
zdravlja i obrazovanja stanovnicima različitih dohodovnih razreda.
Uspješan završetak rada na ovoj knjizi svakako treba zahvaliti autorima pojedinih poglavlja koji su uložili velik trud i svoje dugogodišnje znanstveno i
pedagoško iskustvo. Zahvaljujemo im se što su od samoga početka sudjelovali
u konstruktivnim raspravama te svojim savjetima doprinijeli jednome novom konceptu nastanka udžbenika, što je značajno olakšalo naše uredničke
intervencije. Bez njihove suradnje ovaj udžbenik ne bi bio koncipiran na ovaj
način.
Pored autora, našu zahvalu prije svega upućujemo prof. dr. sc. Ivi Družiću,
koji je u uspostavljanje i razvoj kolegija Gospodarstvo Hrvatske uložio neizmjernu količinu znanstvene, ljudske i radne energije, ali istodobno i zavidnu
količinu mudrosti i strpljenja. Pokretanje kolegija Gospodarstvo Hrvatske u
1998. godini, na sličan način kao i objavljivanje input-output tablica , označilo
je početak novoga doba u znanstvenome i nastavnome radu na Ekonomskom
fakultetu u Zagrebu. Bez navedenih unaprjeđenja, znanstveno sazrijevanje cijeloga niza naraštaja redovitih i izvanrednih profesora, kao i docenata na
Katedri za makroekonomiju i gospodarski razvoj ne bi bilo ostvarivo. Posebice
treba istaknuti kako je prof. dr. sc. Ivo Družić nit koja povezuje sve dosadašnje
sveučilišne udžbenike za predmet Gospodarstvo Hrvatske. Naime, on je jedini
kao autor sudjelovao u svim dosadašnjim udžbenicima kojima je Senat Sveu-
čilišta u Zagrebu odobrio korištenje naziva Manualia Universitatis studiorum
Zagrabiensis.
Osim osnivaču studija, zahvalnost dugujemo urednicima i autorima svih
dosadašnjih sveučilišnih udžbenika za predmet Gospodarstvo Hrvatske. Prvi
sveučilišni udžbenik iz Gospodarstva Hrvatske izdan je 1998. godine pod
nazivom “Hrvatsko gospodarstvo”. Redaktor udžbenika bio je prof. dr. sc. I.
Družić, a udžbenik je pisalo 12 autora. Drugi sveučilišni udžbenik izdan je
2002. godine pod nazivom “Uvod u hrvatsko gospodarstvo”. Autori udžbenika bili su akademik Jakov Sirotković i prof. dr. sc. I. Družić. Treći sveučilišni udžbenik objavljen je 2003. godine pod nazivom “Hrvatski gospodarski
razvoj ”. Redaktor i urednik je također bio prof. dr. sc. I. Družić, a udžbenik
je pisalo 13 autora. Četvrti sveučilišni udžbenik izdan je 2011. godine pod
nazivom “Gospodarstvo Hrvatske”, urednik je bio prof. dr. sc. V. Čavrak, a
udžbenik je imao 12 autora.
Imajući u vidu kako su urednici, ali i autori ovoga udžbenika bivši studenti
cijeloga niza autora prethodnih izdanja udžbenika, želja nam je i poimence
zahvaliti svim dosadašnjim autorima, profesorima i kolegama. Na prvome
mjestu želimo zahvaliti autorima kojih više nema među nama. Prof. dr. sc.
A. Bogunović bio je koautor prvoga izdanja udžbenika, akademik Jakov Sirotković je u koautorstvu s prof. dr. sc. I. Družićem napisao drugo izdanje
udžbenika, prof. dr. sc. Željko Skala sudjelovao je u stvaranju dvije iteracije
udžbenika, a prof. dr. sc. Želimir Pašalić je kao koautor sudjelovao u izradi tri
izdanja sveučilišnih udžbenika.
Također, želimo posebno zahvaliti brojnim autorima koji su sudjelovali u prethodnim sveučilišnim udžbenicima. Prof. dr. sc. Petar Grahovac bio je koautor
u tri udžbenika, prof. dr. sc. Mato Crkvenac i prof. dr. sc. Jakov Gelo te prof.
dr. sc. Radmila Jovančević su kao koautori sudjelovali u izradi prvoga i trećega
udžbenika, a dr. sc. Marko Škreb, prof. dr. sc. Anđelko Akrap, prof. dr. sc. Nada
Karaman Aksentijević i prof. dr. sc. Željko Mrnjavac kao koautori, sudjelovali
su u izradi po jednoga udžbenika za kolegij Gospodarstvo Hrvatske.
Svi navedeni autori i urednici prethodnih sveučilišnih udžbenika uložili su
značajne količine znanstvenoga, nastavnoga i pedagoškoga napora kako bi
održali tradiciju periodičkoga objavljivanja udžbenika za kolegij u kojemu
udžbenici, zbog dinamike suvremenoga gospodarstva, bogatstva i frekvencije
objavljivanja statističke građe, složenosti izrade udžbenika i trajanja procedure, vrlo često zastare nakon dva ili tri naraštaja studenata.
Ideja urednika ovoga udžbenika bila je da odemo korak dalje odnosno da prihvatimo izazov koji nam je postavio prof. dr. sc. Vladimir Čavrak kada je u
predgovoru sveučilišnoga udžbenika iz 2011. godine napisao: “Otvorenost sadržaja podrazumijeva i otvorenost argumentacije i interpretacije, pa je u tome
smislu dobrodošla svekolika komunikacija čitateljstva s autorima, a s ciljem
i željom da buduća izdanja dostignu veću kvalitativnu vrijednost.” (str. 12.).
Ukoliko smo uspjeli u tome izazovu, razloge svakako treba tražiti u onima
koji su stvarali udžbenike prije nas, jer smo “stajali na njihovim ramenima”
kako bi vidjeli dalje od njih. Iako smo se u ovome udžbeniku kao autorski
tim pokušali dotaknuti svih tema i podtema vezanih uz djelovanje sustava
nacionalnoga gospodarstva u posljednjih pedeset i više godina, vjerojatno je
da smo nešto ispustili. Nadamo se da je naš izbor tema i način njihove obrade
proaktivan te da će sve one kojima je namijenjen potaknuti na dalje promi-
šljanje i istraživanje .
Zahvaljujemo recenzentima knjige prof. emer. dr. sc. Soumitra Sharmi, prof.
dr. sc. Đuri Beniću i prof. dr. sc. Nadi Karaman Aksentijević, koji su svojim dragocjenim primjedbama bitno pridonijeli kvaliteti ovoga udžbenika.
Naravno, za cjelokupni tekst, njegov sadržaj i strukturu, odgovornost je isključivo na autorima i urednicima.
Zahvaljujemo se prof. dr. sc. Lajošu Žageru, dekanu Ekonomskog fakulteta u
Zagrebu koji je kao izdavač ove knjige svojom potporom dao veliki doprinos
realizaciji ovoga projekta.
Osobitu zahvalnost dugujemo demonstratoru Anti Buljanu koji je uložio znatan napor i popriličnu količinu vremena u sređivanje teksta, indeksa pojmova
i unakrsnih referenci i demonstratorici Loreni Pehar za pomoć pri izradi i
ujednačavanju popisa literature u u džbeniku.
Zagreb, lipanj 2016.
Alka Obadić
Josip Tica

• < Prethodna knjiga
• Slijedeća knjiga >

• Ostale knjige u području Ostalo